عصرنصر

در نهمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با بزرگ‌ترین انقراض‌های حیات در روی سیاره زمین آشنا می‌شویم. انقراض ناشی از آزاد شدن به یکباره دی اکسید کربن انباشته شده در درختان و افزایش اثرات گلخانه‌ای. یا انقراض ناشی از برخورد شهاب‌سنگ به سیاره زمین و یا حتی انقراض به دلیل تغییرات اقلیمی. تغییرات اقلیمی ناشی از به هم پیوستن آمریکای جنوبی و آمریکای شمالی بر قاره آفریقا و یا تغییرات اقلیمی ناشی از تغییر محور دوران زمین به دلیل تأثیر سیاره مشتری بر مدار دورانی زمین به دور خورشید. و آنچه در آخر به آن اشاره می‌شود، امکان انقراض بعدی برای دوره فعلی حیات بر سیاره زمین است.

اولین انقراض حیات به دلیل تشدید اثرات گلخانه‌ای و گرمایش زمین

در هشتمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با مراحل زندگی ستاره‌ها آشنا می‌شویم. ستارگان چگونه متولد می‌شوند، تا چه زمانی به نورافشانی ادامه می‌دهند و چگونه می‌میرند و خاموش می‌شوند. آنچه به عنوان مراحل زندگی ستارگان می‌دانیم، حاصل علمی به نام اخترفیزیک است.

ساختار درونی یک ستاره دو نیروی متقابل حاصل از گرانش و واکنش‌های هسته‌ای تعادل را در درون ستاره ایجاد می‌کند

سن واقعی منظومه شمسی و کره زمین چند سال است؟ چگونه می‌توان به سن زمین پی برد؟ در هفتمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» به دنبال کشف پاسخ این سؤالات هستیم. برای دست‌یابی به سن زمین به اولین سنگ‌های سازنده کره زمین نیازمندیم. شهاب‌سنگ‌ها که باقی‌مانده تولد منظومه‌شمسی هستند، از جنس اولین سنگ‌های سازنده منظومه شمسی هستند. برای محاسبه سن این سنگ‌ها با واپاشی اتم‌های رادیواکتیو و محصول این واپاشی، اتم سرب، آشنا می‌شویم. در این مسیر با زندگی «کلیر پترسون¹» همراه می‌شویم که چگونه برای به دست آوردن میزان سرب در اولین سنگ‌های منظومه‌شمسی، متحمل زحمات بسیاری شد و در نهایت با ایجاد اولین «اتاق پاک» توانست محاسبات مورد نظر را انجام داده و سن منظومه شمسی را محاسبه نماید.

محل برخورد شهاب‌سنگ در آریزونا (شهاب‌سنگ‌ها از جنس اولین سنگ‌های منظومه شمسی هستند که دست‌نخورده باقی مانده‌اند)

ریزترین ابعاد، اندازه‌های بسیار کوچک، دنیای اتم‌ها، مکانی است که در ششمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» به آن سفر می‌کنیم. جایی که اتم‌ها با چینش‌های مختلف خود به کیهان شکل می‌دهند. گاهی به شکل چشم انسان و گاهی به شکل یک گل زیبا.

رصدخانه نوترینو (ریزترین ذره جرم دار) با نام سوپر کامیوکانده در ژاپن

باز هم نور را بشناسیم، این‌‌بار سرعت آن نه، که ماهیتش را. در پنجمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با برخی خواص مرتبط با ماهیت نور آشنا می‌شویم. «ابن هیثم¹» به این پی‌برد که نور به خط مستقیم سیر می‌کند و برای دیده شدن توسط نور، محتاج روزنه‌ای هستیم که تنها به بخشی از نور محیط اجازه ورود دهد. «نیوتن²» با استفاده از منشور، طیف را شناخت. «ویلیام هرشل» با آزمایشاتی توانست نور نامرئی فروسرخ را کشف کند و «جوزف فرانهوفر³» به خطوط طیفی پی‌برد.

خطوط طیفی، رموز پنهان در طیف نور

در قسمت چهارم از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با مفهوم سرعت نور آشنا می‌شویم. سرعت نور به عنوان یک ثابت بنیادین جهان که نسبت به تمامی اشیا عددی ثابت است و هرگز هیچ چیزی نمی‌تواند از آن تخطی کند معرفی می‌شود. هرچیزی که اکنون نور آن را مشاهده می‌کنیم، وضعیت گذشته آن است چرا که زمانی سپری شده است تا نور آن به ما برسد. نور ماه پس از یک ثانیه به زمین می‌رسد پس وقتی به ماه نگاه می‌کنیم، به یک ثانیه قبل نگاه می‌کنیم و وقتی به خورشید می‌نگریم به هشت دقیقه قبل نگاه می‌کنیم. ممکن است وقتی به ستاره‌ای می‌نگریم در واقع آن ستاره دیگر وجود نداشته باشد و تنها نور آن به ما می‌رسد. پس می‌توان گفت نور یک ستاره، روح آن است که به ما می‌رسد.

در چند جای این قسمت سعی شده است وجود روح انسانی نفی شود و نور به جای مانده از یک فرد به عنوان روح او مشابهت‌سازی شود. آن‌طور که در اواخر این قسمت شاهد آن هستیم که تصویر به جای مانده از هرشل پسر، به عنوان روح به جا مانده از او بیان می‌شود. در سخنان بین هرشل پدر و پسر نیز به صراحت وجود روح انسانی نفی می‌شود.

هرشل پدر و پسر در حال مباحثه درمورد نور و روح

انسان رها شده در کیهان همچون کودکی نوزاد، بدون والدین و رها شده است. کودکی که هیچ راه شناختی از خود و دنیای پیرامونش ندارد و تنها راه شناخت استفاده از نبوغ و یافتن الگوهای تکرار شونده است. این تصویری است که سومین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» ارائه می‌کند.

انسان رها شده در کیهان همچون کودکی نوزاد

در دومین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با نحوه تطور حیات و نظریه «فرگشت¹» و «انتخاب طبیعی²» آشنا می‌شویم. نظریه‌ای که می‌توان آن را در واژه‌ی «تکامل» خلاصه نمود. برای درک نظریه انتخاب طبیعی، ابتدا با انتخاب مصنوعی آشنا می‌شویم جایی که «نیل دگریس تایسون» به بیان روایتی از تطور گرگ‌ها در طول زمان و تمایز یافتن سگ‌ها از گرگ‌ها به کمک انتخاب مصنوعی انسان می‌پردازد.

اهلی شدن شاخه‌ای از گرگ‌ها به وسیله انتخاب مصنوعی

در اولین قسمت مستند «کیهان: یک ادیسه فضا-زمانی»، «نیل دگریس تایسون» تلاش می‌کند آدرس کیهانی فضا-زمانی زمین را بیان نماید. به این معنی که محل فعلی زمین در فضا و زمان کجا است. اما همیشه نگاه بشریت به جهان و شناختش از محل زمین در فضا و زمان به این شکل نبوده است. به همین دلیل با زندگی «جوردانو برانو¹» فیلسوف قرن ۱۶ همراه می‌شویم تا با رنجی که علم برای کسب «قدرت پرسشگری» به دست آورد آشنا شویم. قدرتی که مقدمه علم است و هر چه امروز ماحصل علم می‌دانیم به وجود این قدرت در دانشمندان بستگی داشته و دارد.

یکی از مهم‌ترین دوران در ممانعت از پیشرفت علم، دوران سلطه کلیسا و دادگاه تفتیش عقاید بود

کیهان: یک ادیسه فضازمانی نه فقط یک مستند در مورد کیهان است بلکه مستندی در مورد چگونگی شناخت کیهان است. ابزار شناخت ما از کیهان همان علم است. این مستند به کمک روایت داستان دانشمندانی کمتر شناخته شده در تاریخ علم، به معرفی جایگاه علم در شناخت کیهان می‌پردازد.

پوستر مستند کیهان: یک ادیسه فضازمانی