عصرنصر

در دومین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با نحوه تطور حیات و نظریه «فرگشت¹» و «انتخاب طبیعی²» آشنا می‌شویم. نظریه‌ای که می‌توان آن را در واژه‌ی «تکامل» خلاصه نمود. برای درک نظریه انتخاب طبیعی، ابتدا با انتخاب مصنوعی آشنا می‌شویم جایی که «نیل دگریس تایسون» به بیان روایتی از تطور گرگ‌ها در طول زمان و تمایز یافتن سگ‌ها از گرگ‌ها به کمک انتخاب مصنوعی انسان می‌پردازد.

اهلی شدن شاخه‌ای از گرگ‌ها به وسیله انتخاب مصنوعی

در ادامه به ابعاد مولکولی می‌رویم. جایی که مولکول DNA با زبان حیات نگاشته شده است. امکان بروز خطا در زمان نسخه‌برداری از DNA مطرح می‌شود و اینکه از بسیار حالت ممکن برای DNA جدید، آن DNA که سبب بروز صفات و ویژگی‌های برتری بخش به موجود زنده می‌شود، توسط طبیعت انتخاب شده و در مسیر تکامل به پیش می‌رود.

تغییر صفات و غلبه صفات برتر، به کندی اتفاق می‌افتد و برای بیان این موضوع به تحول ساختار چشم اشاره می‌شود. چشم در مدت زمان بسیار و در حیوانات محیط اقیانوس‌ها تطور یافت. با خروج اولین جانداران از اقیانوس‌ها و ورود به محیط خشکی، تکامل نتوانست به یکباره با این تغییر بزرگ روبرو شود و ساختمان چشم را به یکباره متحول نماید. به همین دلیل در حیوانات در محیط خشکی، چشم‌ها با عیوبی همراه بود که با تکامل توانست کمی بهبود یابد اما هیچ‌گاه چشم نتوانست به عضوی کاملا بهینه تبدیل شود.

در این قسمت با یکی از معانی مد نظر سازندگان مستند از واژه کیهان مواجه می‌شویم. کیهان، نه فقط به معنی دنیایی در دور دست‌ها است که درون انسان هم خود کیهانی است. جایی که تعداد بسیاری از مولکول‌ها در کنار هم آمده و حیات را حفظ و منتقل می‌کنند.

نحوه به تصویر کشیدن خاصی از DNA برای تشابه یافتن DNA با کهکشان‌ها

راوی اصرار بر آن دارد که نظریه تکامل همچون نظریه گرانش صحت دارد و شواهد بسیاری آن را ثابت می‌کند. اما این در حالی است که همیشه در بین دانشمندان علوم زیستی، شواهد مطرح شده برای این نظریه مورد تردید و نقصان بوده است. به همین دلیل دانشمندان این حوزه به دو شاخه طرف‌داران نظریه تکامل یا به تعبیری داروینیسم‌ها و مخالفان نظریه تکامل تقسیم می‌شوند. این روایت تنها نظر بخشی از دانشمندان این حوزه است.

• آشنایی‌زدایی و زاویه دوربین

همان‌طور که پیش‌تر هم گفتیم. این مستند به دنبال ترویج علم است به همین دلیل تلاش بسیاری دارد تا مفاهیم و دستاوردهای علمی و کارایی آن را در مخاطب به باور برساند. به همین دلیل چه در نحوه روایت داستان‌های خود و چه در نحوه به تصویر کشیدن آن‌ها از فنون سینمایی استفاده می‌نماید.

به طور مثال در نحوه روایت از تکنیک «آشنایی‌زدایی³» برای شکستن الگوهای ذهنی استفاده شده است. در زمانی که باید با اولین نتایج پذیرش نظریه تکامل مواجه شویم، در کنار معرفی «شامپانزه‌ها» به عنوان نیاکان ما انسان‌ها، «درخت‌ها» و همه دیگر انواع حیات را به عنوان نیاکان یا اعضای خانواده انسان‌ها معرفی می‌کند.

از طرف دیگر در نحوه به تصویر کشیدن راوی در حین بیان شواهد و مدارک و استدلالات علمی، همواره از زاویه دوربین سربالا⁴ استفاده می‌شود. این نوع از تصویربرداری راوی را در جایگاه بالادست و مخاطب را در جایگاه پایین‌دست قرار می‌دهد و پذیرش سخنان راوی را به دلیل القای حس برتری سوژه در مخاطب، ساده‌تر می‌نماید.

استفاده از زاویه دوربین سربالا در هنگام بیان شواهد و مدارک و استدلالات علمی توسط راوی

*منتشر شده در سایت مدرسه هنر و رسانه آینه

————————————

1) Evolution

2) natural selection

3) Defamiliarize

4) Low Angle