عصرنصر

باز هم نور را بشناسیم، این‌‌بار سرعت آن نه، که ماهیتش را. در پنجمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با برخی خواص مرتبط با ماهیت نور آشنا می‌شویم. «ابن هیثم¹» به این پی‌برد که نور به خط مستقیم سیر می‌کند و برای دیده شدن توسط نور، محتاج روزنه‌ای هستیم که تنها به بخشی از نور محیط اجازه ورود دهد. «نیوتن²» با استفاده از منشور، طیف را شناخت. «ویلیام هرشل» با آزمایشاتی توانست نور نامرئی فروسرخ را کشف کند و «جوزف فرانهوفر³» به خطوط طیفی پی‌برد.

خطوط طیفی، رموز پنهان در طیف نور

خطوط طیفی، بخشی از طیف نور هستند که توسط مواد جذب شده‌اند و در طیف نور وجود ندارند و تیره دیده می‌شوند. خطوط طیفی بارکدهایی هستند که جنس هر جسم را به ما نشان می‌دهند، نشان می‌دهند که اجسام در چه مسیری در حال حرکت هستند و اطلاعات بسیاری که در نور پنهان شده است. با پیدا شدن خطوط طیفی، فیزیک و ستاره‌شناسی به هم پیوند خوردند و شاخه جدیدی از علم به نام اخترفیزیک متولد شد.

در این قسمت با «موتزو⁴» و «ابن هیثم» به عنوان اولین افرادی که روش علمی را معرفی کردند آشنا می‌شویم. با روش علمی می‌توان پدیده‌ها را مشاهده و تفسیر کرد. عدم فضاوت عجولانه، مورد پرسش قرار دادن همه چیز، آزمودن فرضیه‌ها و دیگر نکاتی که به عنوان روش علم از زبان ابن هیثم نقل می‌شود. در ادامه به دوران طلایی علم در اسلام اشاره می‌شود و خدماتی که این دوره به واسطه ترجمه به علم و انباشت علم کرده است. در روش علمی، نژاد و مذهب بی‌تأثیر است و هرکس با هر عقیده‌ای که باشد، می‌تواند در عرصه علم مفید باشد.

در دوران طلایی علم، حاکمان اسلامی نمایندگانی را برای دریافت کتاب و ترجمه آن‌ها به تمام نقاط جهان ارسال می‌کردند.

اما در ادامه با زندگی «جوزف فرانهوفر» آشنا می‌شویم. کودکی که یتیم بوده است و در شیشه‌سازی سلطنتی به بیگاری کشیده شده است. اما با توجه و در اختیار گذاشتن امکانات برای وی، مسیر مهمی برای علم گشوده شد. علاوه بر این، جامعه نیز توانست از علم وی استفاده نموده و با در دست داشتن انحصار تکنولوژی ساخت آینه و عدسی به سود دست یابد. علم نباید در انحصار عده‌ای خاص باشد و باید سطوح مختلف طبقات را در نوردد تا به ثمر بنشیند.

جوزف فرانهوفر یتیم در کودکی در شیشه‌سازی سلطنتی مشغول به کار بود

اندازه نما

این مستند به کمک هنر سینما در تلاش است تا به ترویج علم بپردازد. یکی از عناصر مورد اهمیت، اندازه سوژه در نما است. اگر سوژه تنها بخش کوچکی از نما را اشغال نماید، تمرکز بر محیط پیرامون سوژه است. از این نوع نما برای معرفی فضای صحنه و یا عظمت محیط در مقابل سوژه استفاده می‌شود و به آن نمای باز⁵ می‌گویند. از طرفی دیگر اگر بخش اعظمی از نما توسط سوژه اشغال شود، تمرکز بر سوژه است. این نوع نما برای نشان دادن اهمیت سوژه استفاده می‌شود و حس نزدیکی و قرابت را ایجاد می‌کند به این نوع نما، نمای بسته⁶ می‌گویند.

نمایی بسته از راوی مستند در حین بیان احساسات شخصی

نمای باز برای نشان دادن محل حضور راوی

در سرتاسر این اثر شاهد هستیم که بنابر نیاز از انواع مختلف اندازه نما استفاده می‌شود. برای نزدیکی به راوی و پذیرش بهتر و بیشتر سخنان او از نمای بسته و بسیار بسته و برای نشان دادن اهمیت محل حضور راوی و یا عظمت طبیعت از نمای باز و بسیار باز استفاده می‌شود.

*منتشر شده در سایت مدرسه هنر و رسانه آینه

————————————

1) Alhazen

2) Isaac Newton

3) Joseph von Fraunhofer

4) Mo Tzu

5) Long Shot

6) Close Up