عصرنصر

در هشتمین قسمت از مستند «کیهان: یک ادیسه فضازمانی» با مراحل زندگی ستاره‌ها آشنا می‌شویم. ستارگان چگونه متولد می‌شوند، تا چه زمانی به نورافشانی ادامه می‌دهند و چگونه می‌میرند و خاموش می‌شوند. آنچه به عنوان مراحل زندگی ستارگان می‌دانیم، حاصل علمی به نام اخترفیزیک است.

ساختار درونی یک ستاره دو نیروی متقابل حاصل از گرانش و واکنش‌های هسته‌ای تعادل را در درون ستاره ایجاد می‌کند

اولین گام‌ها در شناخت علم از مراحل زندگی ستارگان، توسط جمعی از بانوان در دانشگاه هاروارد¹ به سرپرستی «انی جامپ کانن²» برداشته شد. این بانوان در دانشگاهی که کاملا مردانه بود به طبقه‌بندی انواع ستارگان پرداختند. اما کسی که توانست نتایج کار این گروه را تفسیر نماید و به رمز و راز ستارگان دست یابد خانم «سیسیلیا پین³» بود. در انگلستان ۱۹۲۳ زنان از حق تحصیلات عالی محروم بودند. سیسیلیا پین به جمع بانوان دانشگاه هاروارد اضافه شد و کار آن‌ها را رمزگشایی کرد.

اتاق کار جدا افتاده بانوان از محیط اصلی دانشگاه هاروارد. بانوان در حال دسته‌بندی ستارگان

این بانوان با توجه به الگوی خاص هر عنصر در خطوط طیفی، و تطبیق خطوط طیف هر ستاره با این الگوها، پی به مواد سازنده ستارگان برده و بنابر شدت و ضعف الگوی طیفی، ستارگان را به ۷ دسته تقسیم نمودند. پین با پیوستن به این جمع توانست تحلیل کند که این نوع دسته‌بندی ستاره‌ها با دمای آن ستاره مربوط است و برخلاف آنچه استاد وی «راسل³» تصور می‌کرد، بخش اعظمی از ستارگان را هیدروژن و هلیوم تشکیل می‌داد.

دسته‌بندی ستارگان به هفت گروه بنابر خطوط طیفی مشاهده شده در طیف هر ستاره

هر چند پین به درستی دریافت که عناصر اصلی سازنده ستارگان هیدروژن و هلیوم هستند اما «راسل» بدون داشتن مدارک و با عجله در قضاوت، چنین امری را غیر ممکن دانست. اما چهار سال بعد به درستی آرا پین، پی‌برد. علم تابع هیچ‌گونه تقیدات جنسیتی، قومی و مذهبی نیست و همیشه دور نگه داشتن بانوان از منابع علمی به ضرر علم بوده است. از طرفی معیار پذیرش تحلیل‌های علمی، شواهد است و نه قضاوت بر مبنای نظرات گذشتگان.

راسل در حال مطالعه تز پین بدون داشتن مدرکی یافته‌های او را غیر ممکن دانست

• ضرب‌آهنگ

یکی از مفاهیم سینمایی که در امر تدوین مورد استفاده قرار می‌گیرد، ضرب‌آهنگ است. ضرب‌آهنگ می‌تواند تند یا کند باشد، در ضرب‌آهنگ تند مدت زمان هر نما کوتاه و تعداد برش‌ها زیاد است و غالبا با ریتم موسیقی بالایی همراه است. در مقابل، ضرب‌آهنگ کند نماهای بلند و تعداد کمی برش دارد. به طور مثال در صحنه ورود پین به آمریکا که به دلیل عدم امکان ادامه تحصیل در کشور خود مهاجرت نموده، طول نماها کاهش می‌یابد و برش‌ها افزایش می‌یابد. ضرب‌آهنگ بالا می‌رود و در این حالت حس جنب و جوش و فعالیت و حتی اضطراب منتقل می‌گردد. در حالی که در سکانس بعدی، پین به جمع بانوان هاروارد اضافه می‌شود و ضرب‌آهنگ افت پیدا می‌کند، طول نماها افزایش می‌یابد و تعداد برش‌ها کم می‌شود. این سکانس حس آرامش و سکون را منتقل می‌کند. پین به دلیل ترک وطن و سفر به آمریکا دچار اضطراب و هیجان است اما با ورود به جمع بانوان دانشگاه هاروارد به آرامش می‌رسد. به این ترتیب می‌توان از ضرب‌آهنگ برای ایجاد حس آرامش یا تنش استفاده نمود.

سکانس ورود پین به آمریکا شامل ۱۲ برش در ۳۰ ثانیه

سکانس پیوستن پین به تیم بانوان دسته‌بندی کننده ستارگان شامل ۱۴ برش در ۵۰ ثانیه

*منتشر شده در سایت مدرسه هنر و رسانه آینه

————————————

1) Harvard University

2) Annie Jump Cannon

3) Cecilia Payne

4) Bertrand Russell